De bodem en droogte

Droogte heeft niet alleen invloed op de plant, maar ook op de bodem. Wanneer de planten last hebben van watertekort heeft het bodemleven dat ook. Het bodemleven gaat over in een rusttoestand of sterft.
Wanneer er na een droge periode weer water is zie je vaak een opvallend krachtige groei van de gewassen. Dat heeft twee redenen:

1. Planten hebben water nodig om te groeien en voedingsstoffen op te nemen
2. De organismen die in een overlevingstoestand waren overgegaan gaan weer plantenresten afbreken en daarbij komen voedingsstoffen vrij. Bodemleven dat dood was gegaan wordt voedsel voor het nieuwe bodemleven en daarbij komen ook voedingsstoffen vrij. Je kunt dat als volgt bekijken: een bacterie bijvoorbeeld heeft eiwitten en voedingsstoffen voor lichaamsopbouw nodig en koolhydraten voor energie. Die eiwitten en koolhydraten kunnen al geleverd worden door heel weinig dode organismen. Voor energie zijn vele dode organismen nodig. Er blijft dan eiwit (stikstof) en voedingsstoffen over en daar kunnen de planten weer van groeien.



Reactie van het bodemleven op droogte
De laatste jaren is er veel onderzoek gedaan naar de invloed van droogte op het bodemleven. In Nederland onder meer door hoogleraar Franciska de Vries van de UVA.
Bij regenwormen zijn er drie groepen te onderscheiden. De rode regenwormen gaan dood, maar omdat ze veel cysten vormen leven ze bij bevochtiging weer snel op. De grauwe regenwormen gaan over in een rusttoestand. De verticaal pendelende wormen gaan naar diepere lagen.

Bacteriën gaan voor een deel dood of overleven onder meer via een cystetoestand. Schimmels overleven makkelijker dan bacteriën. Dit omdat ze een dikke celwanden hebben en omdat ze door hun lengte makkelijker vochtige plekken kunnen vinden. 

Geen vocht, geen afbraak van organische stof
Droogte remt dus de afbraak van organische stof en betekent dus humusopbouw, maar gaat wel ten koste van de groei van de gewassen. Je ziet dit bij de zwarte aarde (chernozems) in oost Europa. Deze liggen in gebieden met extreem droge zomers. De plantenresten kunnen in de zomer niet afgebroken worden en humus hoopt zich op. Wanneer de regenwormen de plantenresten nog naar diepere lagen brengen ontstaat er een vaak zeer dikke humusrijke laag. Door de droogte in de zomer kunnen de gewassen toch niet goed groeien en zijn de opbrengsten laag. Door de grote oppervlakte aan zwarte aarden kunnen deze gebieden toch wel heel veel voedsel leveren.

Klimaat en droogte
Bij droogte wordt er dus meer koolstof vastgehouden in de bodem. Door vocht wordt er veel organische stof afgebroken. Kijk maar een naar het tropisch regenwoud. Boven de grond is er buitengewoon veel gebonden koolstof, maar de grond zelf bevat zeer weinig organische stof. Vocht en warmte breken alle plantenresten in de bodem snel af. Die warmte is heel belangrijk. Bij koude gebieden is de afbraak laag en ontstaan veengronden. Een enorme gordel rond de noordpool bestaat uit veengronden. Hierin is het meeste koolstof in de bodem op de wereld gebonden.

Bodemvocht en plant
Vocht in de bodem die beschikbaar is voor de plant zit in kleine poriën die niet met het blote oog zijn te zien. De grote poriën die wel te zien zijn brengen lucht, zuurstof in de bodem. Beide zijn zeer belangrijk.

Hoeveelheid beschikbaar water

Het verschil tussen de hoeveelheid water die in de bodem zit 24 uur na veel regen en bij verwelken van de plant is het voor de plant beschikbare water.

Deze hoeveelheid per laag van 10 cm is:
humusarm zand              5 mm 
humusrijk zand                12 mm 
lichte zeeklei, zavel        21 mm
zware rivierklei                15 mm

Aanvoer van water uit de ondergrond door capillaire opstijging
Wanneer er per dag 2 mm grondwater voor de plant beschikbaar is dan is er een belangrijke aanvulling van beschikbaar water. Wanneer de afstand tussen diepste wortels en het grondwater een bepaalde afstand heeft dan is deze aanvulling er.

Afstand tussen diepste wortels en het grondwater om 2 mm water per dag aan de plant te leveren:

zand     40 cm
zavel    75 cm
klei        65 cm

Wat betekenen deze waarden:

-Zorg dat de bewortelbare laag dik is. Bijvoorbeeld door woelen of door activiteit van regenwormen te stimuleren door ze eten te geven.

-Zorg voor een ruim organische stofgehalte.